Ενότητα 8

Δευτερεύουσες ἀναφορικὲς προτάσεις

Αναφορικές ονοματικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που αναφέρονται σε όρο (σε λέξη) άλλης πρότασης, ο οποίος είτε υπάρχει είτε εννοείται. Χρησιμοποιούνται στον λόγο ως ονόματα ουσιαστικά ή επίθετα, γι' αυτό και λέγονται ουσιαστικές, όταν αντικαθιστούν ουσιαστικά, ή επιθετικές, όταν αντικαθιστούν επίθετα.

Εισάγονται με τις παρακάτω αναφορικές αντωνυμίες:

• ὅς, ἥ, ὅ (ο οποίος, που)
• ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (ο οποίος ακριβώς)
• ὅστις, ἥτις, ὅτι (όποιος, ο οποίος)
• ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (όποιος από τους δύο)
• ὅσος, ὅση, ὅσον (όσος)
• οἷος, οἷα, οἷον (τέτοιος που)
• ὁποῖος, ὁποῖα, ὁποῖον (όποιας λογής)
• ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (όσο μεγάλος)
• ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (όσο μεγάλος)
• ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν (από τον τόπο που)

Σημείωση: Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση, έχει δεικτική σημασία και εισάγει κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή μεταφράζεται ως δεικτική (αυτός κ.ά.) και με κάποιο παρατακτικό σύνδεσμο (και, αλλά κ.ά.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσεως ή επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, παράθεση ή επεξήγηση, επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός, ετερόπτωτος προσδιορισμός.

Εκφέρονται:

α) όταν είναι προτάσεις κρίσεως, με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου,

β) όταν είναι προτάσεις επιθυμίας, με υποτακτική, ευχετική ευκτική, προστακτική· με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου.