Γνωριμία με τους κατηγορηματικούς προσδιορισμούς

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί

Κατηγορηματικός προσδιορισμός ονομάζεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που αποδίδει μια παροδική ιδιότητα στο ουσιαστικό που προσδιορίζει. Ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται χωρίς άρθρο επίθετα, αντωνυμίες ή μετοχές που προσδιορίζουν έναρθρα ουσιαστικά.

π.χ. Κατέλαβον τὴν πόλιν ἐρήμην [η πόλη ήταν έρημη τη στιγμή της κατάληψής της].

Ἐλευθέραις ταῖς ψυχαῖς ἐπολιτεύοντο.

Ἀλέξανδρος προὐχώρει συντεταγμένῳ τῷ στρατῷ.

N.E.: • Τον άκουγα με το στόμα ανοιχτό. • Κοίταζε με τα μάτια δακρυσμένα.

➤ Οι λέξεις πᾶς, ἅπας, σύμπας, ὅλος, μόνος, ἕκαστος, αὐτός, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, όταν δεν έχουν άρθρο, είναι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί σε όρο που υπάρχει ή εννοείται. Όταν όμως οι λέξεις αυτές είναι έναρθρες, λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί, ενίοτε ουσιαστικοποιημένοι, και έχουν διαφορετική σημασία.

π.χ. Πάντες οἱ πολῖται μετεῖχον τῆς ἑορτῆς [όλοι· κατηγορ. προσδ.].

αλλά: Κοινὸν τὸν ᾅδην ἔσχον οἱ πάντες βροτοί [το σύνολο των ανθρώπων· επιθ. προσδ.].

Μόνος τῶν ἐξεταστῶν ὡμολόγει λαβεῖν ἀργύριον [μόνος· κατηγορ. προσδ.].

αλλά: Ὁ φιλότιμός ἐστιν ὁ μόνος βουλόμενος τῶν ἄλλων ὑπερέχειν [ο μοναδικός· επιθ. προσδ.].

N.E.: Όλος ο κόσμος το ξέρει.• Το όλο ζήτημα χρειάζεται διερεύνηση.

Ο κατηγορηματικός προσδιορισμός διακρίνει μια ιδιότητα ή κατάσταση από μια άλλη ιδιότητα ή κατάσταση του ίδιου προσώπου ή πράγματος, σε αντίθεση με τον επιθετικό προσδιορισμό που διακρίνει ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα από άλλο ομοειδές.