Γνωριμία με τις ευθείες & πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

Ευθείες ερωτηματικές προτάσεις

Είναι κυρίως προτάσεις με ερωτηματικό στο τέλος.

Εκφορά

Είναι:

α) Προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική –Δυνητική Οριστική –Δυνητική Ευκτική: 

π.χ. Τέθνηκε Φίλιππος; 

Τι ἂν ἒλεγον; 

Τι ἂν λέγοιμι ἂν;

β) Προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με απορηματική Υποτακτική (απορία ή σκέψη)

π.χ. Τι πράξωμεν;

Διάκριση

Διακρίνονται οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις ανάλογα με την απάντηση σε:

• Ολικής αγνοίας: Η απάντηση είναι ναι ή όχι ή ανάλογο επίρρημα.

Απλές: 

Εισάγονται με τα ερωτηματικά μόρια ἆρα-ἦ-οὐκοῦν = λοιπόν-οὒκουν = λοιπόν δεν ή χωρίς ιδιαίτερη λέξη. 

π.χ. (οὐκοῦν) Τέθνηκε Φίλιππος;

Διμελείς: 

Εισάγονται με τα Πότερος- ρα-ρον, ἢ = ποιος-α-ο από τα δυο

π.χ. Πότερον χρη λέγειν τοῦτο ή οὒ;

• Μερικής αγνοίας : Η απάντηση είναι φράση ή πρόταση.

Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες ή ερωτηματικά επιρρήματα.

π.χ. Τις ἂν τολμήσειε τοιαῦτα πρᾶξαι; 

Πῶς ἒχεις ἐκ τοῦ τραύματος;

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

Είναι δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχουν ερώτηση, η οποία υποβάλλεται πλάγια-εξαρτάται από κάποιο ρήμα χωρίς ερωτηματικό.

π.χ. Ἠρώτων τίς ἡ χώρα εἲη.

Εισάγονται:

α. Οι ολικής αγνοίας:

1. Απλές με το ερωτηματικό -εἰ ( υποθετικό , εἰ )

2. Διμελείς με τα εἰ -ἢ, πότερα -ἢ, εἲτε –εἲτε

π.χ. Οὐκ οἶδα εἰ δίκαια ποιήσω.

Ἠρώτα πότερον βέλτιον εἲη πορεύεσθαι ή μένειν.

β. Οι μερικής αγνοίας: 

1. Με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

2. Με τις αντίστοιχες αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα

π.χ. Βούλομαι εἰδέναι τίνα τρόπον ποιήσουσιν ἑορτήν.

Βουλεύσασθε ὃπως ἀγωνιοῦμεθα κάλλιστα.

Οὒ χαλεπόν ἐστί εὑρεῖν ὃ,τι τις κατηγορήσῃ.

Εξαρτώνται:

Από ρήματα (ή λέξεις ή φράσεις) που εκφράζουν ερώτηση, λόγο, αφήγηση, απόδειξη, απορία, γνώση, άγνοια, φροντίδα, επιμέλεια προσοχή κ.λπ.

Εκφέρονται:

α) Με Οριστική – Δυνητική Οριστική – Δυνητική Ευκτική (ερωτ. κρίσεως).

β) Με Υποτακτική απορηματική (ερωτ. επιθυμίας).

γ) Με Ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου.

Χρησιμεύουν ως [Ως ονοματικές προτάσεις]:

• Αντικείμενο: 

π.χ. Χειρίσοφος ἡρώτα οἳτινες εἲησαν. [προσωπικών ρημάτων]

• Υποκείμενο απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων

π.χ. Ἀπορεῖται πότερον ἐστί το ἀγαθόν μαθητόν ἢ εθιστόν (με τη συνήθεια).

• Επεξήγηση σε ουδέτερο (συνήθως δεικτικής) αντωνυμίας ή επιθέτου

π.χ. Ἂξιον ἐστί κακεῖνο ἐξετᾶσαι, πῶς οἱ πάλαι τας τιμάς ἒνεμον.

Παρατήρηση: 

Οι πλάγιες ερωτήσεις εισάγονται με το ὃπως + Οριστική Μέλλοντα και τις ξεχωρίζουμε από το ὃπως των τελικών προτάσεων που είναι ὃπως + Υποτακτική.

π.χ. Οἱ νόμοι ἐπιμελοῦνται ὃπως οἱ πολῖται ἒσονται ἀγαθοί. (ὃπως + Οριστική Μέλλοντα)

Οἱ νόμοι ἐπιμελοῦνται, ὃπως οἱ πολῖται γένωνται ἀγαθοί. (ὃπως + Υποτακτική)