Μάθημα 8

Ἡ Ἁγία Σοφία: 

Ἕνα Ἀριστούργημα τῆς Βυζαντινῆς Ἀρχιτεκτονικῆς

Ἡ Ἁγία Σοφία, ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα μνημεῖα τοῦ κόσμου, βρίσκεται στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἀποτελεῖ σύμβολο τῆς βυζαντινῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Χτίστηκε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς βασιλείας τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ Α' καὶ ἐγκαινιάστηκε στὶς 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ.

Ἡ Κατασκευὴ καὶ τὰ Ὑλικά

Ἡ ἀνέγερση τῆς Ἁγίας Σοφίας ξεκίνησε τὸ 532 μ.Χ. καὶ ὁλοκληρώθηκε σὲ μόλις πέντε χρόνια, ἕνα ἐξαιρετικὰ μικρὸ χρονικὸ διάστημα γιὰ τὸ μέγεθος καὶ τὴν πολυπλοκότητα τοῦ ἔργου. Οἱ ἀρχιτέκτονες ποὺ ἐπιμελήθηκαν τὴν κατασκευὴ ἦταν ὁ Ἀνθέμιος ἀπὸ τὶς Τράλλεις καὶ ὁ Ἰσίδωρος ἀπὸ τὴ Μίλητο.

Γιὰ τὴν κατασκευὴ τοῦ ναοῦ χρησιμοποιήθηκαν πολύτιμα ὑλικὰ ἀπὸ διάφορες περιοχὲς τῆς αὐτοκρατορίας. Μάρμαρα ἀπὸ τὴ Θάσο, τὴν Προκόννησο, τὴν Καρθαγένη καὶ τὴν Αἴγυπτο κοσμοῦσαν τὸ ἐσωτερικό, ἐνῷ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ψηφιδωτὰ διακοσμοῦσαν τὸν θόλο καὶ τοὺς τοίχους. Ὁ τεράστιος τροῦλος, μὲ διάμετρο περίπου 31 μέτρων, ἦταν καινοτόμος γιὰ τὴν ἐποχὴ καὶ ἔδινε τὴν αἴσθηση ὅτι αἰωρεῖται στὸν ἀέρα, χάρη στὴ διάταξη τῶν παραθύρων στὴ βάση του.

Οἱ Σεισμοὶ καὶ οἱ Ἀνακατασκευές

Ἡ Ἁγία Σοφία ὑπέστη ζημιὲς ἀπὸ ἀρκετοὺς σεισμοὺς κατὰ τὴ διάρκεια τῶν αἰώνων. Ὁ πρῶτος μεγάλος σεισμὸς σημειώθηκε τὸ 558 μ.Χ., προκαλῶντας τὴν κατάρρευση τοῦ ἀρχικοῦ τρούλου, ὁ ὁποῖος ἀνακατασκευάστηκε ἀπὸ τὸν Ἰσίδωρο τὸν Νεώτερο. Ἄλλοι σημαντικοὶ σεισμοὶ τὸ 869, τὸ 989 καὶ τὸ 1344 προκάλεσαν ἐπιπλέον ζημιές, μὲ ἀποτέλεσμα διαδοχικὲς ἐπισκευὲς καὶ ἐνισχύσεις στὸ κτίριο.

Οἱ Μεταμορφώσεις τῆς Ἁγίας Σοφίας

Ἀρχικά, ἡ Ἁγία Σοφία λειτούργησε ὡς χριστιανικὸς καθεδρικὸς ναὸς καὶ ἀποτέλεσε τὴν ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη. Μετὰ τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης τὸ 1453, ὁ Μωάμεθ Β' τὴ μετέτρεψε σὲ ἰσλαμικὸ τέμενος, προσθέτοντας μιναρέδες καὶ ἀφαιρῶντας ἢ καλύπτοντας τὰ χριστιανικὰ ψηφιδωτά.

Τὸ 1935, μὲ ἀπόφαση τοῦ Μουσταφά Κεμὰλ καὶ τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης, ἡ Ἁγία Σοφία μετατράπηκε σὲ μουσεῖο, παραμένοντας ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἐπισκέψιμα μνημεῖα παγκοσμίως. Ὡστόσο, τὸ 2020, ἡ τουρκικὴ κυβέρνηση ἀποφάσισε νὰ τὴν ἐπαναφέρει στὴ λειτουργία της ὡς τέμενος.