Μάθημα 8

Ἡ κατασκευὴ & ἡ ἀρχιτεκτονικὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας

Ἡ Προηγούμενη Ἁγία Σοφία

Πρὶν ἀπὸ τὴν κατασκευὴ τοῦ σημερινοῦ ναοῦ, ὑπῆρχαν δύο παλαιότεροι ναοὶ στὸ ἴδιο σημεῖο.

Ὁ πρῶτος ναὸς χτίστηκε τὸ 360 μ.Χ. ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνο Α' ἢ τὸν γιὸ τοῦ Κωνστάντιο Β'. Ἦταν κατασκευασμένος ἀπὸ ξύλο καὶ καταστράφηκε τὸ 404 μ.Χ. ἀπὸ πυρκαγιά, κατὰ τὴ διάρκεια ταραχῶν ποὺ ἀκολούθησαν τὴν ἐξορία τοῦ Πατριάρχη Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου.

Ὁ δεύτερος ναὸς ἀνεγέρθηκε τὸ 415 μ.Χ. ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο Β', ἀλλὰ πυρπολήθηκε τὸ 532 μ.Χ. κατὰ τὴ Στάση του Νίκα, ποὺ ἀπείλησε τὸν θρόνο του Ἰουστινιανοῦ.

Ἡ Ἐπαναστατικὴ Ἀρχιτεκτονική

Ἡ Ἁγία Σοφία τοῦ Ἰουστινιανοῦ Α' ἀποτελεῖ ἀριστούργημα τῆς ἀρχιτεκτονικῆς, καθὼς εἰσήγαγε ἕναν πρωτοποριακὸ συνδυασμὸ βασιλικῆς καὶ κεντρικοῦ τρούλου.

Ὁ τεράστιος τροῦλος, μὲ διάμετρο περίπου 31 μέτρα, στηρίζεται σὲ τέσσερα μεγάλα τόξα καὶ δίνει τὴν αἴσθηση ὅτι αἰωρεῖται.

Γιὰ τὴν κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν ἐλαφριὰ τοῦβλα ἀπὸ τὴ Ρόδο, καθὼς καὶ πολύτιμα μάρμαρα ἀπὸ διάφορες ἐπαρχίες τῆς αὐτοκρατορίας.

Οἱ Ἐπιδιορθώσεις καὶ οἱ Ἐνισχύσεις

Μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ τρούλου τὸ 558 μ.Χ. ἀπὸ σεισμό, ὁ Ἰσίδωρος ὁ Νεώτερος (ἀνιψιὸς τοῦ πρώτου Ἰσίδωρου) ἀνέλαβε νὰ τὸν ξαναχτίσει, γιὰ νὰ ἀποφευχθεῖ μελλοντικὴ κατάρρευση.

Ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανὸς Α' (482–565 μ.Χ.) ὑπῆρξε μία ἀπὸ τὶς πλέον ἐξέχουσες μορφὲς τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, γνωστὸς γιὰ τὴν ἀποφασιστικότητά του νὰ ἀναβιώσει τὸ μεγαλεῖο τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ κατασκευὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας στὴν Κωνσταντινούπολη ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ λαμπρὰ ἐπιτεύγματά του, ἀντικατοπτρίζοντας τὴν ἀφοσίωσή του στὴν Ὀρθόδοξη Πίστη.

Ἀπόφαση γιὰ τὴν κατασκευὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας

Μετὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ προηγούμενου ναοῦ κατὰ τὴ Στάση του Νίκα τὸ 532 μ.Χ., ὁ Ἰουστινιανὸς ἀποφάσισε τὴν ἀνέγερση ἑνὸς νέου, μεγαλοπρεποῦς ναοῦ. Στὶς 23 Φεβρουαρίου 532 μ.Χ., ξεκίνησε ἡ κατασκευὴ τῆς Ἁγίας Σοφίας, μὲ ἐπί κεφαλῆς τοὺς ἀρχιτέκτονες Ἀνθέμιο τὸν Τραλλιανὸ καὶ Ἰσίδωρο τὸν Μιλήσιο.

Ἡ Ἁγία Σοφία σχεδιάστηκε ὡς ἕνας ἐπιβλητικὸς ναὸς μὲ κεντρικὸ τροῦλο, συνδυάζοντας στοιχεῖα βασιλικῆς καὶ ρωμαϊκῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Ἡ κατασκευὴ ὁλοκληρώθηκε σὲ μόλις πέντε χρόνια, μὲ τὴ συμβολὴ περίπου 10.000 ἐργατῶν, καὶ τὰ ἐγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στὶς 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ.