Τα επιρρήματα παίρνουν…σύνταξη!

Ας ξεκινήσουμε ένα νέο ταξίδι προς την ελληνική γλώσσα κι ας εξερευνήσουμε λίγο ακόμη τα επιρρήματα!
Πάμε να τα εντοπίσουμε, όπου κι αν κρύβονται!

Δείτε τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου
κι επιλέξτε τα επιρρήματα, παίζοντας το παιχνίδι:

Όπως πολύ σωστά παρατήρησες, κάποιες λέξεις ακούγονται και γράφονται ακριβώς το ίδιο με τα επιρρήματα, αλλά από τον ρόλο που έχουν μέσα στην πρόταση καταλαβαίνουμε ότι είναι επίθετα γένους ουδετέρου πληθυντικού αριθμού, 

π.χ. Ο Χριστός περπατούσε βαριά.

 Η λέξη «βαριά» υποδηλώνει πώς περπατούσε ο Χριστός κι έχει σχέση με το ρήμα της πρότασης («περπατούσε»). Οπότε είναι επίρρημα.

Τα βήματα του Χριστού ήταν βαριά.

 Η λέξη «βαριά» πάλι υποδηλώνει πώς ήταν τα βήματα του Χριστού. Όμως έχει σχέση, δηλαδή προσδιορίζει, τη λέξη «βήματα», η οποία είναι ουσιαστικό (τα βαριά βήματα). Άρα δεν μπορεί να είναι επίρρημα, καθώς το επίρρημα προσδιορίζει ρήματα.

 – Ποιες λέξεις περιγράφουν τα ουσιαστικά και φανερώνουν τα χαρακτηριστικά τους;
 – Μα φυσικά τα επίθετα!

Η λέξη «βαριά» στην περίπτωση αυτή είναι επίθετο.

Μιας και ξεκινήσαμε να βλέπουμε τον ρόλο των λέξεων μέσα στην πρόταση, δηλαδή τη συντακτική τους θέση, ας γνωρίσουμε τον τρόπο, για να περιγράφουμε τη σχέση αυτή.

 Μέχρι στιγμής έχουμε αναφερθεί στον ρόλο των ουσιαστικών και
των αντωνυμιών ως υποκείμενα κι αντικείμενα μέσα σε μία πρόταση.

Τα επιρρήματα τι ρόλο έχουν;

 Όπως προείπαμε, τα επιρρήματα δηλώνουν τον τρόπο, τον τόπο, τον χρόνο, το ποσό, κ.ά. αυτού που λέει το ρήμα κι, επομένως, σχετίζονται με το ρήμα. Για τον λόγο αυτό λειτουργούν ως…

Παίξτε το παρακάτω παιχνίδι, για να μάθετε
τη λειτουργία τους μέσα στην πρόταση

Ακριβώς! Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου,
του ποσού του τόπου, του τρόπου στο ρήμα.

Πάμε, λοιπόν, να κάνουμε σύνταξη στις παρακάτω προτάσεις!

Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τον κόσμο γύρω μας, καθώς και να εκφράσουμε τις σκέψεις μας, έχουν χωριστεί σε 10 κατηγορίες. Αυτές οι κατηγορίες είναι τα μέρη του λόγου:

1. Άρθρο (π.χ. το)
2. Ουσιαστικό (π.χ. μαθητής)
3. Επίθετο (μικρός)
4. Αντωνυμία (π.χ. εγώ, δικό μου, τόσος)
5. Ρήμα (π.χ. παίζω, ντύνομαι)
6. Μετοχή (π.χ. κουρασμένος, μιλώντας)
7. Πρόθεση (π.χ. από, περί, με)
8. Επίρρημα (π.χ. γύρω, αργά, χτες)
9. Σύνδεσμος (π.χ. όταν, και, αλλά)
10. Επιφώνημα (π.χ. ωχ, ουφ)

  Όλες οι λέξεις ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες.

 Όταν μία λέξη βρίσκεται μέσα σε μία πρόταση, τότε, εκτός από το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκει, έχει κι έναν ρόλο. Αυτός είναι ο συντακτικός της ρόλος και μας βοηθάει να δομήσουμε ένα νόημα μέσα από την πρόταση.

Ο ρόλος που μπορεί να πάρει μία λέξη είναι:

1. Υποκείμενο (φανερώνει ποιος ενεργεί)
2. Αντικείμενο (φανερώνει ποιος δέχεται την ενέργεια του ρήματος)
3. Κατηγορούμενο (φανερώνει κάποιο χαρακτηριστικό του υποκειμένου)
4. Ονοματικός προσδιορισμός (προσδιορίζει ουσιαστικό ή αντωνυμία)
5. Επιρρηματικός προσδιορισμός (προσδιορίζει ρήμα)

Πάμε τώρα να αναλύσουμε συντακτικά την παρακάτω πρόταση:

Αυτός ξύπνησε τους μαθητές απότομα.

1. Ξεκινάμε από το ρήμα που είναι η λέξη «ξύπνησε».
2. Αναζητώ το υποκείμενο, ρωτώντας «ποιος ξύπνησε;», κι απαντώ «αυτός». Άρα η λέξη «αυτός» είναι γραμματικά μία αντωνυμία, που στη συγκεκριμένη πρόταση λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα «ξύπνησε».
3. Αναζητώ το αντικείμενο, ρωτώντας «ποιους/τι ξύπνησε;», κι απαντώ «τους μαθητές». Άρα η λέξη «μαθητές» είναι γραμματικά ένα ουσιαστικό, που στη συγκεκριμένη πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα «ξύπνησε».
4. Πάμε τώρα να δούμε τι είναι συντακτικά και γραμματικά η λέξη «απότομα». Γραμματικά γνωρίζουμε ότι είναι τροπικό επίρρημα. Όμως συντακτικά τι είναι; Απαντά στην ερώτηση «πώς ξύπνησε;» και συντακτικά είναι επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα «ξύπνησε».

Δόξα τω Θεώ!!!

Ας προσπαθήσουμε να το ξανακάνετε και να εντοπίσετε
τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς στις παρακάτω
προτάσεις του παιχνιδιού, με τη βοήθεια του Θεού.