Τροφή για σκέψη

Ρήγας Βελεστινλής – «Φεραίος»
(ο στοχαστής επαναστάτης)

Βελεστίνο 1757 – Βελιγράδι 1798

«Ὡς πότε, παλληκάρια νὰ ζοῦμεν στὰ στενά,

μονάχοι, σὰν λιοντάρια, στὲς ράχες, στὰ βουνά.

Καλλιό 'ναι μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή,

παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».

Δεν ήταν μόνο αυτοί που πολέμησαν με τα όπλα για την ελευθερία της Ελλάδας, αλλά κι εκείνοι που με την πένα και τις ιδέες τους βοήθησαν στον ξεσηκωμό των σκλαβωμένων Ελλήνων. Ένας τέτοιος σπουδαίος στοχαστής ήταν και ο Ρήγας. Γεννημένος στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας, εξ ου και το επίθετό του, έμαθε τα πρώτα του γράμματα κι από εκεί βρέθηκε στο Άγιον Όρος, όπου γνωρίστηκε με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη. Στη συνέχεια έφυγε για την Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τη μόρφωσή του. Γρήγορα μπήκε στον κύκλο των Φαναριωτών και επηρεάστηκε από τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Εκεί ήρθε σε επαφή και με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας. Λόγω του υψηλού μορφωτικού του επιπέδου, άρχισε να διακρίνεται ως λόγιος και συγγραφέας.

Από την Κωνσταντινούπολη ταξίδεψε στη Βιέννη, όπου άρχισε να τυπώνει τα βιβλία του. Ο Ρήγας οραματιζόταν την περιοχή των Βαλκανίων απαλλαγμένη από τους Τούρκους, γι' αυτό και τα έργα του προσπαθούν να διαδώσουν αυτές τις ιδέες. Το επαναστατικό του τραγούδι «Θούριος» αρχίζει και γίνεται ύμνος στο στόμα του λαού, ενώ η «Επαναστατική του προκήρυξη» ξεσηκώνει Έλληνες και λαούς των Βαλκανίων σε έναν κοινό σκοπό, τη λευτεριά από τους Τούρκους.

Επηρεασμένος από τη Γαλλική Επανάσταση συντάσσει τη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου» και το «Σύνταγμα του Ρήγα» σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών. Στη Βιέννη τυπώνει την «Χάρτα» της Ελλάδος, έναν χάρτη μεγάλων διαστάσεων με πολλές πληροφορίες, έργο σπουδαίο για την εποχή του. Όλα αυτά, όμως, τον καθιστούν ύποπτο και επικίνδυνο για την Αυστριακή Κυβέρνηση. Ο Ρήγας συλλαμβάνεται στην Τεργέστη από τις Αυστριακές αρχές έχοντας τις τυπωμένες του επαναστατικές προκηρύξεις. Οι αρχές τον ανακρίνουν για τη δράση του κι εκείνος προσπαθεί να αυτοκτονήσει με μαχαίρι, χωρίς όμως να τα καταφέρει. Οι φίλοι του, που βρίσκονται σε υψηλά αξιώματα, προσπαθούν να τον ελευθερώσουν, αλλά μάταια…

Ο Ρήγας και οι σύντροφοί του παραδόθηκαν από τις Αυστριακές αρχές στους Τούρκους του Βελιγραδίου. Οι Τούρκοι τούς φυλάκισαν στον Πύργο Νεμπόισα. Μετά από πολλά βασανιστήρια, τούς στραγγάλισαν και τους πέταξαν στον Δούναβη. Οι ιδέες, όμως, του Ρήγα δεν χάθηκαν. Είχαν ήδη γίνει σπίθα στα στήθη των Ελλήνων, που γρήγορα θα άναβε η φλόγα της Επανάστασης.

Από το βιβλίο «Δύο φορές το '21»